Zofia Drexler-Pasławska
Zofia Drexler-Pasławska
Żona inż. Ignacego Drexlera była (ślub 21 listopada 1911 r. w kościele Najświętszej Panny Marii Śnieżnej we Lwowie) Zofia Leokadia Pasławska, doktor filozofii, śpiewaczka estradowa, pedagog wokalistyki. Urodziła się 1 lutego 1887 r. w Warszawie. Była córką Karola (1855–1923), śpiewaka, reżysera oraz Marii Magdaleny z domu Litauer (1858–1937), śpiewaczki, aktorki, siostrą Stefana (1885–1956), generała Wojska Polskiego. Naukę rozpoczęła w domu, następnie kontynuowała w Miejskiej Szkole Wydziałowej Żeńskiej im. Królowej Jadwigi we Lwowie do roku 1900, a w latach 1900–1906 w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Zofii Strzałkowskiej. Maturę zdała w 1906 r. w III Gimnazjum im. Franciszka Józefa. Tego samego roku podjęła studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego; równolegle uczęszczała na zajęcia z filologii klasycznej, uczestniczyła w seminarium polonistycznym m.in. Józefa Kallenbacha. Należała do czynnego wśród studentów naukowego Kółka Filozoficznego Czytelni Akademickiej, którego opiekunem i kierownikiem był Kazimierz Twardowski, słynny polski filozof, twórca filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej, wychowawca pokoleń polskich uczonych. W roku akademickim 1910/11 była zastępczynią przewodniczącego Zarządu Kółka, Kazimierza Ajdukiewicza. W czasie studiów przetłumaczyła na język polski pracę Gustava Theodora Fechnera Über die Seelenfrage, ein Gang durch die sichtbare Welt, um die unsichtbare zu finden (Leipzig 1861); praca ta została wydana drukiem w 1921 r. ze wstępem K. Twardowskiego. 3 grudnia 1912 r. uzyskała stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy pt. O stosunku sądów kategorycznych do hipotetycznych, napisanej pod kierunkiem K. Twardowskiego, w bardzo szczegółowej i obszernej recenzji, pozytywnie ocenionej: „A ponieważ praca dowodzi, że autorka zdaje sobie w zupełności sprawę z wymogów metodycznych, które stawiać należy tego rodzaju badaniom naukowym i ponieważ wymogom tym czyni w przeprowadzeniu swej pracy zadość, przeto rozprawa niniejsza uprawnia ją do przystąpienia do egzaminów ścisłych”.
Rzeźba autorstwa Luny Amalii Drexler przedstawiająca Zofię Drexler-Pasławską ze zbiorów Muzeum w Chrzanowie.
Całkowitą aprobatę dla opinii promotora dał prof. Mścisław Wartenberg (1868–1938), od 1903 r. kierownik II katedry filozofii we Lwowie, recenzent pracy. Filozofię zdała celująco, natomiast język polski i historię literatury polskiej – dostatecznie. Była członkiem Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie, uczestniczyła w jego posiedzeniach naukowych, w latach 1911–1914 współpracowała z „Ruchem Filozoficznym”, wspierała też fundusz wydawniczy tego czasopisma. Uczestniczyła w Pierwszym (Lwów 1923) i Trzecim (Kraków 1936) Polskim Zjeździe Filozoficznym oraz w pierwszym zjeździe byłych uczniów Kazimierza Twardowskiego (11–12 lutego 1939 r. we Lwowie). W latach 1915–1922 Z. Drexler-Pasławska odbyła pełne studia sztuki śpiewania w Koncesjonowanej Szkole Śpiewu Solowego Zofii Kozłowskiej i zaangażowała się w działalność pedagogiczną. Prowadziła lekcje śpiewu solowego w Szkole Muzycznej Sabiny Kasparek we Lwowie od roku 1920 do 1931, a w latach 1932–1939 w Konserwatorium Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego w Toruniu, dojeżdżając tam z Warszawy, dokąd ze Lwowa w 1931 r. przeniosła się i zamieszkała przy ulicy Białostockiej 20. W czerwcu 1921 r. wzięła udział w konkursie wykonawczym na „Pieśń Polską” im. Władysława Żeleńskiego Towarzystwa Muzycznego w Lublinie; za odśpiewanie 15 pieśni polskich Sąd Konkursowy pod przewodnictwem kompozytora, pedagoga, krytyka muzycznego Felicjana Szopskiego (1865–1939), przyznał jej dyplom honorowy wielkiego uznania. Wtedy też, obok pracy pedagoga wokalistyki, rozpoczęła działalność koncertową. W celach doskonalenia muzycznego kilkakrotnie wyjeżdżała za granicę (Mediolan, Wiedeń, Paryż). Występowała głównie we Lwowie, ale też m.in. w Poznaniu, Warszawie, Katowicach, Truskawcu, Borysławiu, Drohobyczu i innych miastach Małopolski, w Toruniu, o czym informowały czasopisma muzyczne i inne. Jej występy programami obejmowały dużo muzyki dawnej (Bach, Mozart), muzykę francuską (Debussy, Ravel), ale również autorów polskich współczesnych (Friemann, Koffler i inni).
Miała wieczory pieśni, przeważnie przy akompaniamencie znanej lwowskiej pianistki Heleny Ottawowej (1874–1948), organizowane przez działające od 1908 r. Biuro Koncertowe Maksymiliana Tuerka (Türka) we Lwowie, szereg recitali, śpiewała na różnego rodzaju koncertach, uroczystych wieczorach i akademiach, przy akompaniamencie pianistów, profesorów Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie, m.in. Edwarda Steinbergera (1891–?), Witolda Friemanna (1889–1977), Tadeusza Majerskiego (1888–1963). I tak na przykład w dniu 11 listopada 1924 r. odbył się „Wieczór Pieśni” w wykonaniu Z. Drexler-Pasławskiej, przy fortepianie H. Ottawowa, zorganizowany przez wspomniane Biuro Koncertowe M. Tuerka. W sezonie 1924/1925 była ona jedną z solistek wykonanego przez Polskie Towarzystwo Muzyczne we Lwowie pod dyrekcją M. Sołtysa słynnego dzieła Bacha Magnificat. 6 lutego 1925 r. na wieczorze muzyki nowoczesnej wystąpiła obok pianisty Zbigniewa Drzewieckiego (1890–1971), skrzypaczki Ireny Dubiskiej (1899–1989) oraz muzykologa i kompozytora Seweryna Barbaga (1891–1944). 17 stycznia 1926 r. wyjechała na kilka tygodni do Paryża w celach artystycznych. Tam 23 lutego 1926 r. wystąpiła na koncercie urządzonym w salonach czasopisma „La Revue Musicale”, wykonując cały szereg pieśni polskich Szymanowskiego, Szopskiego itd., a także zaśpiewała pięć nowych pieśni wówczas młodego kompozytora Piotra Perkowskiego (1901–1990), przy akompaniamencie autora. Nazajutrz, 24 lutego, śpiewała w ambasadzie polskiej na wielkim przyjęciu oficjalnym na cześć świeżo mianowanego posła francuskiego w Warszawie p. Laroche. W maju tego samego roku we Lwowie wystąpiła jako solistka w słynnym oratorium Gabriela Pierné’go Krucjata dzieci, wystawionym przez Adama Sołtysa, z udziałem około 300 chórzystów.
W maju 1927 r. oraz 15 grudnia 1928 była wykonawczynią pieśni na koncertach kompozytorskich Witolda Friemanna. 18 listopada 1928 r. śpiewała na uroczystej akademii ku uczczeniu 10-letniej niepodległości państwa polskiego. Dwukrotnie wystąpiła w Katowicach: 28 września 1929 r. w programie inauguracyjnego koncertu na uroczystym otwarciu Państwowego Konserwatorium Muzycznego, a 10 grudnia 1930 r. na własnym „Wieczorze Pieśni” z udziałem pianistki Władysławy Markiewiczówny (1900–1982), w auli tegoż Konserwatorium. Wiosną 1933 r. „Z. Drexler-Pasławska – jak podały „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie” – „odniosła duży sukces artystyczny na recitalu pieśni, urządzonym w sali Instytutu Głuchoniemych w Warszawie”. 24 września 1934 r. w sali Dworu Artusa w Toruniu, na koncercie kompozytorskim Ludomira Różyckiego (1883–1953), wykonała jego pieśni przy akompaniamencie pianistki, pedagoga Stefanii z Jagodzińskich Niekraszowej (1886–1973). W czerwcu 1935 r., wśród trzynaściorga śpiewaków z różnych stron kraju, wystąpiła na wielkim koncercie sumującym 30 lat pracy wybitnego pedagoga wokalistyki prof. Zofii Kozłowskiej, której była uczennicą. W latach 1926–1929 występowała w sali Kasyna i Koła Literacko-Artystycznego we Lwowie na tzw. „sobotnich” kasynowych wieczorach artystyczno-literackich. Na kameralnych spotkaniach bliższych znajomych, elitarnych spotkaniach towarzyskich, na muzykalnych herbatkach, proszonych wieczorach itd., z Z. Drexler-Pasławską wielokrotnie muzykował K. Twardowski, filozof, ale też kompozytor i pianista, akompaniując jej do śpiewu, co utrwalił w licznych uwagach w Dziennikach. W latach 1930–1935 kilkakrotnie wystąpiła w lwowskiej rozgłośni Polskiego Radia. I tak przykładowo – wedle zapowiedzi programów radiowych (podanych w czasopismach „Radio”, „Antena”, „Kurier Lwowski”) – 13 listopada 1930 r. miał miejsce wieczór muzyki francuskiej w wykonaniu H. Ottawowej (fortepian) i Z. Drexler-Pasławskiej (śpiew); 17 kwietnia 1932 r. Z. Drexler-Pasławska wykonała pieśni francuskie ; 4 lutego 1933 r. miała ona recital śpiewaczy (pieśni Chopina oraz K. Szymanowskiego, J. Kofflera, S. Niewiadomskiego, A. Sołtysa i innych kompozytorów polskich); 17 czerwca 1935 r. – recital śpiewaczy (utwory kompozytorów polskich i obcych); 22 lipca tegoż roku recital śpiewaczy (utwory Feliksa Nowowiejskiego); podczas ostatnich czterech występów akompaniował jej Tadeusz Seredyński. Zofia Drexler-Pasławska uprawiała pisarstwo muzyczne – zajmowała się krytyką muzyczną w sposób profesjonalny. Jej recenzje – omówienia przeważnie dotyczące ruchu muzycznego Lwowa (koncerty wokalne) w latach 1926–1930 zamieszczały „Lwowskie Wiadomości Muzyczne i Literackie” w stałej rubryce pt. Koncerty, opera, operetka. Aktywnie działała w Polskim Związku Muzyków Pedagogów we Lwowie; była członkiem Zarządu, położyła duże zasługi dla tej organizacji jako przewodnicząca Sekcji Koncertowej. W 1930 r. przystąpiła do Polskiego Towarzystwa Muzyki Współczesnej, przez jakiś czas pełniła funkcję wiceprezesa Zarządu Oddziału Lwowskiego. W czasie okupacji niemieckiej mieszkała w Warszawie, udzielała prywatnych lekcji śpiewu solowego w domu.
Nie angażowała się w działalność konspiracyjną, ale w jej mieszkaniu (podobno) miały miejsce potajemne koncerty. Zofia Ottawa-Rogalska pisze we wspomnieniach o swojej matce, Helenie Ottawowej, że H. Ottawowa „Dała kilka koncertów domowych w mieszkaniu śpiewaczki Zofii Drexler-Pasławskiej i u nas w domu”. Po wojnie pracowała w szkołach muzycznych: już od listopada 1944 r. w uruchomionej na Pradze Wyższej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina, pod dyrekcją Adama Wieniawskiego (1879–1950); w latach 1950–1971(?) w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej nr 2 im. F. Chopina (w różnym, zmiennym wymiarze godzin); równolegle od września 1955 r. przez szereg lat w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej na tzw. godzinach zleconych jako wykładowca metodyki śpiewu solowego, literatury wokalnej. Uczestniczyła w działaniach obejmujących opracowanie planów i programów dla zreformowanego szkolnictwa muzycznego. Brała udział m.in. w pracach – utworzonej Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 6 lipca 1945 r. – Komisji Programowej Szkolnictwa Muzycznego pod przewodnictwem Janusza Miketty (jako członek sekcji śpiewu, której przewodniczył prof. Bronisław Romaniszyn) oraz Państwowej Muzycznej Rady Wydawniczej, pod przewodnictwem prof. dr. Adolfa Chybińskiego (w komisji pedagogicznej literatury wokalnej), powołanej 5 listopada 1945 r. W listopadzie 1951 r. zasiadała w Komisji Jurorów I Ogólnopolskiego Konkursu Śpiewaczego (dla pieśniarzy).
Czynna w działaniach warszawskiego Okręgowego Zespołu Metodyczno-Programowego, m.in. wzięła udział w opracowaniu publikacji pt. O racjonalne podstawy oceny ucznia w szkole muzycznej (1967), a także przez wiele lat działała w dziedzinie doskonalenia metodycznego nauczycieli-wokalistów. Działała w organizacjach zawodowych: od 1945 r. należała do Związku Zawodowego Muzyków Rzeczypospolitej Polskiej (sekcja wokalistyczna), w 1946 r. była członkiem komisji rewizyjnej, a w latach 1947–1950 członkiem komisji kwalifikacyjnej; była członkiem Związku Zawodowego Pracowników Sztuki i Kultury; w 1955 r. przystąpiła do warszawskiego oddziału Stowarzyszenia Polskich Artystów Muzyków – SPAM (Sekcja Pedagogów).
H. Wiórkiewicz, Pamiątki lwowskiej rodziny Drexlerów w zbiorach Muzeum Niepodległości w Warszawie, w: Dziedzictwo i pamięć Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. II Muzealne spotkania z Kresami, red. T. Skoczek, Warszawa 2017, s. 259-266.
Zdjęcie wyróżniające, źródło: https://polaczonebiblioteki.uw.edu.pl/index.php/zofia-paslawska/