Misja

Głównym hasłem Muzeum w Chrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich na lata 2023-2027 będzie Muzeum, z klimatem!, które jest kontynuacją hasła „Muzeum, otwarte!” realizowanego z sukcesem w okresie 2019-2023. Wyraża ono kierunek działań, które będą realizowane w najbliższych latach dla dobra instytucji, a przede wszystkim mieszkańców Gminy Chrzanów oraz nauki. Na dotychczas realizowanych i ciągle wzmacnianych filarach, którymi są: świadomość historyczna, źródła historyczne, Tradycja, pamięć oraz aktualny stan wiedzy, zostaną wprowadzone nowe zadania, które wpisują się w ideę Culture for sustainable development.

          Pierwszym jest kultura – działanie na rzecz efektywnego poszerzania i propagowania wiedzy o mieście i regionie wśród mieszkańców. Jest to nieodłączny element statutowy działalności Muzeum, który w szerszym kontekście staje się katalizatorem pomagającym określić aktualne potrzeby współczesnego społeczeństwa. Działanie z wykorzystaniem wiedzy oraz edukacji są częścią zrównoważonego rozwoju, które pozwalają na dokumentowanie ludzkich interakcji i działania.

           Następnie lokalność, która w myśl zasady „myśl globalnie, działaj lokalnie” daje wskazania, by w działaniach muzealnych oraz kultury dla zrównoważonego rozwoju zacząć od najbliższego otoczenia. Stąd, w działaniach podejmowanych przez Muzeum szczególny nacisk będzie kładziony na inwencje własne i lokalne, będące mostem łączącym historię
z teraźniejszością, a przez to i z przyszłością.

            Kolejnym jest inicjatywa, z którą Muzeum będzie wychodzić do mieszkańców Gminy Chrzanów, jako impuls kulturotwórczy. Dzięki niemu realizowana będzie na wielu obszarach integracja, dająca możliwość promowania dialogu i współpracy. Działalność ta ma na celu przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.

            W centrum znajdzie się Muzeum – depozytariusz artefaktów przeszłości i historii, jako forum działań kulturalnych, wystawienniczych, edukacyjnych, naukowych oraz kolekcjonerskich dziedzictwa materialnego i niematerialnego. Profesjonalne i rzetelne dzielenie się wiedzą, jak i społeczna partycypacja będą sprzyjały tworzeniu klimatycznych przestrzeni muzealnych, dostępnych dla każdego mieszkańca.

            Przedostatnim punktem jest kontynuacja aktywizacji mieszkańców na rzecz synergii społecznej w dziedzinie kultury w Gminie. Dzięki podjęciu współpracy wzrastać będzie atrakcyjność oferty kulturalnej w regionie.

            Dlatego też, ostatnim jest ton jaki będzie nadawało Muzeum kulturze w Gminie Chrzanów. Muzeum posiada wszelkie predyspozycje, by nadal wskazywać kierunki rozwoju nauki, kultury i obszarów badań w regionie, scalających składowe zrównoważonego rozwoju instytucji i mieszkańców.

            Wszystkie te aspekty wpisują się ściśle w najnowszą definicję muzeum, przyjętą przez Zgromadzenie Generalne ICOM 24 sierpnia 2022 r. w Pradze, która jest wytyczną oraz celem, do którego winna dążyć ambitna i renomowana instytucja kultury, jaką jest Muzeum w Chrzanowie. Według tej definicji Muzeum jest trwałą instytucją służącą społeczeństwu, nie nastawioną na osiąganie zysku, która zajmuje się badaniem, gromadzeniem, konserwacją, interpretacją oraz prezentacją materialnego i niematerialnego dziedzictwa. Otwarte dla wszystkich, powszechnie dostępne i niewykluczające, muzea promują różnorodność i zrównoważony rozwój. Swoją działalność i sposoby komunikowania opierają na zasadach etyki, profesjonalnej rzetelności i społecznej partycypacji. Oferują zróżnicowane doświadczenia służące edukowaniu, rozrywce, refleksji i dzieleniu się wiedzą. Jednocześnie jest to zgodne z najnowszą Deklaracją dla Kultury, przyjętą na Światowej Konferencji UNESCO MONDIACULT 2022, gdzie określono kulturę jako globalne dobro publiczne, które musi być chronione i wspierane dla zrównoważonego rozwoju świadomego społeczeństwa. Wszystkie te aspekty wpisują się bardzo wyraźnie w podstawowy zakres działalności Muzeum i przy wykorzystaniu hasła otwartości pozwolą rozwinąć tę instytucję i propagować szeroko pojętą kulturę.

 Cele

  1. Strukturalne, w tym:

– wprowadzenie zarządzania projektowego;

– dostosowanie godzin pracy do potrzeb zwiedzających i uczestników wydarzeń muzealnych;

– uaktualnienie struktury organizacyjnej Muzeum.

  1. Udoskonalenie jakości bazy lokalowej, w tym:

– zabezpieczenie budynków Muzeum;

– przygotowanie dokumentacji projektowej niezbędnej do modernizacji budynków;

– sukcesywna modernizacja wyposażenia;

– dostosowanie przestrzeni wystawienniczej do potrzeb nowych ekspozycji;

– przygotowanie do poszerzenia możliwości lokalowych;

– wzrost stopnia wyposażenia techniczno-sprzętowego i wystawienniczego Muzeum.

  1. Rozwój oferty Muzeum w oparciu o dziedzictwo kulturowe
    i historyczne Gminy Chrzanów i regionu, w tym:

 – rozwój działalności wystawienniczej Muzeum;

 – budowanie świadomości historycznej;

 – rozszerzenie badań i publikacja ich wyników, szczególnie na tematy: z szeroko pojętego zakresu zbliżającego się jubileuszu „ośmiu wieków Chrzanowa”, historii samych zabudowań dworskich i ich przeobrażeń (np. makiety, rekonstrukcje, eksponaty archeologiczne, wnętrzarstwo); rozwoju przestrzennego i architektonicznego miasta w poszczególnych wiekach; dziejów poszczególnych rodzin, które były właścicielami Dóbr Chrzanowskich (np. drzewa genealogiczne, biografie, ciekawostki z ich życiorysów, portrety, rzeczy związane z ich życiem, zasługi dla miasta); rodów mieszczan chrzanowskich począwszy od XV w. aż do 1939 r., zarówno społeczności chrześcijańskiej, jak i żydowskiej (np. prezentacja warsztatów cechowych, sklepów i geszeftów, firm i zakładów przemysłowych, pamiątek rodzinnych, albumów, drzew genealogicznych); – rozpoczęcie pracy nad „Słownikiem biograficznym” osób związanych z regionem;

 – stałe podnoszenie jakości wystaw czasowych;

 – kwerenda w archiwach państwowych, kościelnych i prywatnych w celu rozszerzenia bazy informacji;

 – pozyskiwanie i opracowywanie eksponatów;

 – organizacja sesji naukowych wraz z wydaniem materiałów posesyjnych;

 – opracowanie i wydanie krytyczne tekstów źródłowych;

 – kontynuacja i rozszerzenie zakresu badań archeologicznych;

 – inwentaryzacja i opracowanie historyczne chrzanowskich nekropolii;

 – rozpoczęcie prac nad „Chrzanowską Księgą Genealogiczną”;

 – rozpoczęcie prac nad możliwością udostępnienia zbiorów muzealnych on-line;

 – zacieśnienie współpracy z instytucjami i organizacjami w celu rozszerzania dialogu polsko-żydowskiego;

 – współpraca z uniwersytetami w projektach badawczych oraz edukacyjnych;

 – organizacja i współorganizacja wydarzeń kulturalnych oraz muzealnych, m.in.: „Noc Muzeum”, „Sztetl Chrzanów.

  1. Rozwój naukowy pracowników Muzeum i podnoszenie ich kwalifikacji
  2. Prowadzenie działalności wystawienniczej, edukacyjnej i popularyzatorskiej, w tym:

 – spopularyzowanie wiedzy o dziejach Chrzanowa oraz ważnych postaciach z nim związanych;

 – działania wzmacniające świadomość lokalną;

 – kontynuacja koncepcji Parku Miejskiego – ścieżka edukacyjno-historyczna;

 – należyte dbanie o miejsca pamięci.

  1. Racjonalizacja gospodarki finansowej, w tym:

 – dywersyfikacja źródeł finansowania działalności Muzeum;

 – samodzielne lub wraz z innymi podmiotami aplikowanie do grantów i projektów, w celu uzyskania dotacji zewnętrznych.

Obiekty

Budynek główny

Budynek główny

Główna siedziba Muzeum w Chrzanowie mieści się w budynku lamusa dworskiego, pochodzącego prawdopodobnie z końca XVI w. Budynek ten pierwotnie stanowił część zespołu dworskiego, będącego rezydencją właścicieli miasta i znajduje się na obrzeżach dawnego parku dworskiego. Ostatni właściciele Chrzanowa, rodzina Loewenfeldów, w 2. poł. XIX w. zaadaptowali go na swoją chrzanowską rezydencję ze względu na zły stan nieistniejącego już dzisiaj chrzanowskiego dworu, znajdującego się nieopodal, i zamieszkiwali tu aż do wybuchu II wojny światowej. Budynek w części zabytkowej zbudowany jest z miejscowego kamienia. Zachował pewne cechy renesansu jak łuk sklepieniowy parteru, czy – znacznie już dziś zaburzoną – bryłę architektoniczną. W latach 60. XX wieku lamus został zaadaptowany na cele muzealne. W roku 1969 r. Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał budynek Muzeum do Rejestru Zabytków. Od strony południowej, w latach 70. została dobudowana piętrowa przybudówka, która w roku 2016 została nadbudowana o kolejne piętro i połączona połacią dachu z główną bryłą budynku. W budynku mieszczą się ekspozycje stałe, opowiadające o historii, kulturze i przyrodzie regionu, swoje miejsce znalazły tu także pomieszczenia magazynowe oraz administracja Muzeum.

Dom Urbańczyka

Dom Urbańczyka

Budynek noszący dziś miano „Dom Urbańczyka” usytuowany jest w niewielkim ogrodzie przy Alei Henryka. Zaprojektował go i zbudował powiatowy budowniczy Franciszek Urbańczyk. Budynek pochodzi zapewne z końca XIX stulecia i jest przykładem małomiasteczkowego budownictwa willowego o wyraźnych cechach regionalnych. Jest to dom parterowy, z cegły, na podmurówce kamiennej, częściowo podpiwniczony. Dach o konstrukcji drewnianej pokryto dachówką ceramiczną, zakładkową. Elewacja frontowa i boczna posiada bogaty wystrój architektoniczny z drewnianym gankiem w części frontowej. W 1981 r. obiekt zakupiono z funduszów miejskich od spadkobierców ostatniego właściciela Tadeusza Urbańczyka, profesora chrzanowskiego Gimnazjum. Walory zabytkowe i estetyczne oraz położenie w dogodnym, centralnym punkcie miasta, spowodowały, że w porozumieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Katowicach przeprowadzono kapitalny remont i zaadaptowano budynek dla celów muzealnych. Zlikwidowano ściany działowe i drzwi do pomieszczeń na parterze oraz schody wewnętrzne, zachowując drewniane odrzwia i uwidaczniając stare podziały konstrukcyjne, tworząc dwustronnie otwarty ciąg wystawowy. W pokoju przylegającym do klatki schodowej pozostawiono drewniany strop kasetonowy. Poddasze przystosowano na pracownie, magazyny, bibliotekę, archiwum i czytelnię. Zabytkowy obiekt oddano do użytku jesienią 1985 r., organizując  jubileuszową wystawę dorobku Muzeum w Chrzanowie z okazji 25-lecia jego istnienia. W budynku mieści się Oddział Wystaw Czasowych Muzeum w Chrzanowie.

Cmentarz żydowski

Cmentarz żydowski

Znajdujący się przy ulicy Podwale w Chrzanowie cmentarz żydowski sięga swoimi początkami połowy XVIII wieku. Aż do okresu II wojny światowej jego teren był kilkakrotnie powiększany na drodze dokupywania gruntów, natomiast w okresie jej trwania władze okupacyjne zlikwidowały najstarszą część cmentarza, a kolejnych ograniczeń terenu dokonano w II połowie XX wieku. Najstarszy zachowany do dziś nagrobek pochodzi z 1802 r., zaś ostatnie pochówki datowane są na okres tuż po II wojnie światowej.

Popularnie zwany jest kierkowem, co jest starszą formą słowa kirkut wywodzącego się z niemieckiego kirchhof oznaczającego dziedziniec kościelny, gdzie od średniowiecza zazwyczaj lokowano cmentarze chrześcijańskie. Cmentarz żydowski zakładano najczęściej poza miastem, na piaszczystych pagórkach, a więc w rejonach nieatrakcyjnych pod względem uprawy roli i zabudowy, co dla Żydów było gwarancją nienaruszalności cmentarza zakładanego na wieczność. Najczęstszą formą nagrobków jest pionowa, kamienna stela zwana macewą. Na nagrobkach znajdują się oczywiście epitafia w postaci kilku, kilkunastu linijek tekstu w języku hebrajskim, zawierającego dane osobowe zmarłego – imię, imię ojca, data śmierci, czasem nazwisko, w przypadku kobiet dane męża – uzupełnione lamentacjami oraz laudacjami. Dekorację macew stanowią przedstawienia występujących w Biblii i Talmudzie  zwierząt, roślin, detali architektonicznych, niejednokrotnie zaczerpnięte ze sztuki starożytnego Bliskiego Wschodu. Zdarza się, że symbole bezpośrednio odnoszą się do osoby zmarłej np. dłonie w geście błogosławieństwa na grobach kapłanów czy dzban na grobach lewitów.
Na cmentarzu w Chrzanowie znajdują się dwa ohele, czyli budynki wzniesione nad grobami zasłużonych rabinów – północny nad grobem Salomona Bochnera, zaś południowy nad grobami sześciu przedstawicieli rabinackiego rodu Halbersztamów. Niemal w centrum nekropolii ulokowano zbiorową mogiłę osób zamordowanych we wrześniu 1939 r.

Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków województwa małopolskiego pod numerem [A-1524/M] dn. 29.08.2019 .

Pracownicy Muzeum

Dyrektor

Kamil K. Bogusz

Kamil K. Bogusz

Absolwent Wydziału Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, gdzie obecnie kontynuuje studia w Szkole Doktorskiej UPJPII. W latach 2010-2015 był pracownikiem merytorycznym (asystent muzealny) w Muzeum w Chrzanowie. W latach 2015-2019 pracował w Teatrze Łaźnia Nowa w Krakowie. Jako Radny Rady Miejskiej w Chrzanowie (2014-2018) podczas prac Komisji Kultury podejmował wiele spraw mających na celu zachowanie lub zabezpieczenie zabytków w Gminie Chrzanów. W 2018 r. otrzymał legitymację Społecznego Opiekuna Zabytków Powiatu Chrzanowskiego. Szczególnie bliskie są mu zabytki sztuki sakralnej, odkrywanie dziejów regionu oraz zagadnienia dotyczące genealogii. Jest inicjatorem wielu projektów historycznych (m.in. konkursy, projekty odnowy zabytków). Od listopada 2019 r. dyrektor Muzeum w Chrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich.
kontakt e-mail: dyrektor@muzeum.chrzanow.pl

Pracownicy merytoryczni

Anna Sadło – Ostafin

Anna Sadło – Ostafin

Kustosz, główny inwentaryzator Muzeum, absolwentka archeologii śródziemnomorskiej UJ oraz podyplomowych studiów UJ z zakresu muzeologii i judaistyki. W Muzeum zajmuje się w szczególności opieką nad kolekcją Judaików, badaniami nad historią i kulturą Żydów chrzanowskich, organizacją wystaw czasowych i ekspozycji stałych, prowadzi lekcje muzealne z zakresu kultury żydowskiej.

kontakt e-mail: aostafin@muzeum.chrzanow.pl

dr Luiza Trybuś

dr Luiza Trybuś

Kustosz dyplomowany Muzeum w Chrzanowie, historyk i archiwista. Absolwentka Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie, doktor nauk humanistycznych w dyscyplinie historia uzyskanego na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Do jej zainteresowań należy historia Polski w wiekach XIX oraz XX, a szczególnie dzieje Chrzanowa oraz Libiąża w tym okresie. W Muzeum zajmuje się opieką nad działem etnografii oraz składnicą akt.

Marta Gawor

Marta Gawor

Kustosz Muzeum w Chrzanowie, absolwentka historii na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, studiów podyplomowych Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie z zakresu wiedzy o społeczeństwie. Pracuje w Dziale Historii i Kultury Regionu, zajmując się dziejami miasta i regiony chrzanowskiego i organizując wystawy stałe i czasowe. Opiekuje się zbiorami bibliotecznymi Muzeum. Prowadzi warsztaty i lekcje z historii i etnografii

Aleksandra Rafalska

Aleksandra Rafalska

Kustosz Muzeum w Chrzanowie, absolwentka historii i wiedzy o społeczeństwie na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Pracuje w Dziale Historii i Kultury Regionu, ma pod swoją opieką kolekcję Papaliów. Interesuje się dziejami Chrzanowa oraz życiem codziennym zwłaszcza w XIX w.

Paulina Deluga

Paulina Deluga

Asystent muzealny, ukończyła historię sztuki na Uniwersytecie Łódzkim. Do zainteresowań należy historia społeczna chrzanowian, szczególnie w okresie II wojny światowej oraz okresu powojennego. Poza tematami związanymi z historią Chrzanowa, również interesuje się sztuką świecką, w szczególności architekturą oraz malarstwem sztalugowym holenderskich mistrzów. W Muzeum zajmuje się prowadzeniem zajęć edukacyjnych, tworzeniem i rozpowszechnieniem materiałów promocyjnych.

Opiekunowie wystawy:

Armine Avahian
Arkadiusz Buła
Ewa Buła 
Natalia Cieślak
Renata Purchałka
Edyta Waligóra
Artur Woliński

Zmiana czcionki
Kontrast