Wystawy stałe

Do najcenniejszych kolekcji Muzeum należy zbiór judaików mający na celu przybliżenie kultury materialnej i duchowej społeczności, która do wybuchu II Wojny Światowej stanowiła ponad połowę ludności miasta. Trzon kolekcji stanowią przedmioty związane z kultem religijnym, zarówno tym sprawowanym w synagogach – dwa zwoje Tory i elementy jej rytualnego ubioru, parochety czyli zasłony na szafy ołtarzowe, jak i tym odbywającym się w domach – tałes czyli szal modlitewny, atary – kołnierze do tałesów, tefiliny – kostki modlitewne, liczne świeczniki: ośmiopłomienne lampki chanukowe, siedmioramienne menory, balsaminki czyli kadzielniczki o wieżyczkowym kształcie, puszki na owoc etrogu, w tym XVII-wieczna wykonana w Naumburgu w kształcie owocu granatu, naczynia: talerze sederowe, kubki i pucharki kiduszowe, kieliszki, zaś jej dopełnieniem są przedmioty codziennego użytku, archiwalia i malarstwo, w obrębie którego wymienić można prace nie tylko twórców lokalnych Jana Chwastowskiego i Władysława Bytomskiego, ale także Leona Lewkowicza, Artura Markowicza, Michała Pociechy i Gustawa Rogalskiego.

Na Sali Geologicznej można się zapoznać z podstawowymi skałami i minerałami spotykanymi na obszarze pomiędzy Krakowem a Przemszą. To jeden z trzech najbogatszych w osobliwości geologiczne obszarów w Polsce. Możemy tu poznać ostatnie, niecałe 400 milionów lat historii Ziemi od dewonu po współczesność. Pierwszą najważniejszą kolekcją są okazy związane z górnictwem kruszcowym, w tym galeny oraz sfaleryty pochodzące ze zlikwidowanej Kopalni Trzebionka. Drugą są araukaryty, czyli skamieniałości drewna, których gromadzenie rozpoczęła Irena Mazaraki. Trzecią kolekcją jest zbiór amonitów z unikatowej formacji oolitu balińskiego. Ważny jest również permski wulkanizm krakowski. Inne okazy to dewon Dębnika i Dubia, karboński wapień węglowy z Czatkowic, karbon doliny Wisły, trias chrzanowski oraz jura biała. Oprócz tego na ekspozycji znajdują się również m. in.: kwarce i melafiry z ery paleozoicznej znalezione w Regulicach, czy otoczaki wapieni z Młoszowej, Trzebini oraz Myślachowic.

Sala edukacyjna jak sama nazwa wskazuje została zaaranżowana tak, aby nawiązywała do szeroko pojętej edukacji. Znajdują się w tutaj między innymi zdjęcia chrzanowskich szkół, przedszkoli, czy żłobków, a także fotografie z zajęć, które się w nich odbywały. Ciekawymi eksponatami są tu sztandary ze szkoły męskiej im. Adama Mickiewicza oraz szkoły żeńskiej im. Marii Konopnickiej w Chrzanowie. Warte uwagi są również pomocnicze tablice szkolne z 1930 r. przedstawiające poczet królów Polski. Znajdziemy tu także  przedmioty szkolne, takie jak mikroskopy, buteleczki na atrament, czy tabliczki do pisania, które niegdyś codziennie służyły uczniom.

W tej sali ukazane zostały różne aspekty życia chrzanowian na przestrzeni wieków. Chrzanów po raz pierwszy wzmiankowany jest w źródłach pisanych w 1228 r. w dokumencie staniąteckim, którego kopia jest elementem ekspozycji. Chrzanów, jako miasto prywatne należał do określonych rodzin szlacheckich – nawiązaniem do tej części historii miasta są herby rodowe tychże rodzin oraz pas i guzy kontuszowe. W opowieści o historii miasta o rodowodzie średniowiecznym nie można pominąć historii kościoła p.w. św. Mikołaja. Dlatego też w tej części sali ekspozycyjnej prezentowana jest makieta kościoła z przełomu XV i XVI w., paramenty liturgiczne (w tym dwa kielichy z XVII w. – wypożyczone z parafii p.w. św. Mikołaja w Chrzanowie). W dalszej części ekspozycji zaprezentowano pamiątki po bractwach i cechach rzemieślniczych działających w Chrzanowie. Należą do nich księgi uchwał cechowych, pieczęcie bractw i cechów rzemieślniczych oraz lada cechowa. Ekspozycję poświęconą cechom rzemieślniczym uzupełniają narzędzia szewskie oraz krawieckie. Ostatnia część ekspozycji poświęcona jest życiu codziennemu mieszkańców Miasta. Znalazły się tutaj eksponaty związane z domem chrzanowskim – belka stropowa z 1789 r., skrzynia posagowa, kołowrotek. Ekspozycję uzupełniają elementy męskiego i żeńskiego stroju ludowego oraz rekonstrukcja straganu według zdjęcia chrzanowskiego rynku z końca XIX w.

Ekspozycja sali industrialnej skupia się na dwóch wielkich zakładach przemysłowych funkcjonujących na terenie Chrzanowa – Pierwszej w Polsce Fabryki Lokomotyw „Fablok” S.A. oraz Kopalni Rud Ołowiu i Galmanu „Matylda”. Wystrój nawiązuje do gabinetu dyrektora zakładu przemysłowego, z biurkiem cylindrycznym, biblioteczką wypełnioną literaturą z zakresu historii przemysłu, oraz oryginalnymi dokumentami ze wspomnianej fabryki lokomotyw. Do ciekawych eksponatów należą: makieta terenu fabryki lokomotyw, plany terenu fabryki i kopalni, Dyplom Złotego Medalu dla Pm36-1 z 1937 r. oraz lampy górnicze z XIX w. Ekspozycję uzupełniają fotografie ze zbiorów Muzeum, przedstawiające pracowników tych zakładów pracy.

Ekspozycja archeologiczna w Muzeum w Chrzanowie „Pradzieje regionu chrzanowskiego” ukazuje najdawniejszą historię szeroko rozumianych okolic Chrzanowa. Wystawę przygotowano w oparciu o badania prowadzone od lat sześćdziesiątych XX w. przez Muzeum na stanowiskach archeologicznych, głównie cmentarzyskach birytualnych kultury łużyckiej takich jak: Kwaczała – Spalona, Kwaczała – Łozek, Jankowice, Żarki Ziajki i Imielin. Wiele sezonów badawczych przyniosło dużą ilość zabytków pochodzących z zespołów grobowych.  Jest to ceramika (wazy, garnki, misy i czerpaki) a także wyroby metalowe w postaci ozdób metalowych, przede wszystkim z brązu, rzadziej żelaza i, co bardzo rzadkie w Polsce, także z ołowiu. Wymienione cmentarzyska są datowane na okres halsztacki C/D, czyli lata 650-500 p.n.e.  Oprócz tego ekspozycja ukazuje zabytki z epok wcześniejszych: z paleolitu, neolitu i wczesnej epoki brązu. Są to narzędzia krzemienne i kamienne (w tym gładzone siekierki z krzemienia pasiastego), ceramika, przęśliki. Wystawa pokazuje również zbytki związanie z okresem późnorzymskim (IV i V w n.e.)  z osad kultury przeworskiej. Jest to ceramika i wyroby żelazne (ciekawy klucz kotwicowaty).

Sala poświęcona pasjom i zainteresowaniom inicjatorów powstania Muzeum w Chrzanowie, nazywana jest „Gabinetem osobliwości”, ponieważ znajdują się tutaj przeróżne przedmioty zebrane m. in. przez małżeństwo Irenę i Mieczysława Mazarakich. Możemy tu zobaczyć m. in. kolekcję muszli zgromadzoną przez Pana Mieczysława w 1938 r., czy jajo bociana białego, któremu to gatunkowi poświęcił swoje badania. Wielką pasją Pana Mazarakiego było myślistwo, czego śladem jest XVII – wieczny łuk refleksyjny, poroże czy broń. Pani Irena, która pracowała w muzeum jako kustosz, zapoczątkowała między innymi kolekcję zbiorów porcelany czy wyrobów z cyny. Ciekawymi i cennym eksponatami są również XVIII i XIX – wieczne guzy kontuszowe zgromadzone dzięki staraniom Pani Ireny. Profesorowie byli z wykształcenia przyrodnikami – stąd okazy flory i fauny w sali, między innymi gabloty entomologiczne, w których znajdują się wielobarwne motyle. Interesujące są tu liczne okazy dermoplastyczne a także różne osobliwe eksponaty, np.: gniazdo remiza, ząb trzonowy mamuta czy podarowane przez uczniów pani Ireny muszle tropikalne. Z kolei zaprzyjaźniony z małżeństwem Mazarakich, dr Marian Kuc ze swoich dalekich podróży przywiózł pyski ryby piły oraz kręg lędźwiowy wieloryba.

Salonik z przełomu XIX i XX w. swoim wystrojem nawiązuje do czasów rodziny Loewenfeldów, którzy od II poł. XIX w. byli właścicielami dóbr chrzanowskich. W 1856 r. zakupiła je spółka kupców wrocławskich, wśród których był Emanuel Loewenfeld (1817-1881), który wkrótce stał się jedynym właścicielem dóbr. Po przyjeździe do Chrzanowa rodzina Loewenfeldów zamieszkała w budynku, gdzie obecnie znajduje się Muzeum. Emanuel i Róża z domu Asher (1830-1898) mieli czterech synów: Willego (1851-1931), Adolfa (1856-1942), Henryka (1859-1931) i Bruna (1862-1931).

Wśród eksponatów prezentowanych na ekspozycji warto zwrócić uwagę na dwa obrazy artysty urodzonego w Chrzanowie Władysława Bakałowicza (1833-1904) – „Pożegnanie” (olej na płótnie, ok. 1863 r.) oraz „Portret Heleny i Jadwigi Bakałowicz” (akwarela na papierze, 1863 r.). Ciekawe są również krzesła z głowami lwów na oparciu – symbolem który przyjęli Loewenfeldowie. Ekspozycję uzupełniają różnego rodzaju przedmioty w stylu biedermeier: szklanki, wazy, flasze i patery.