Sztambuch, czyli z języka niemieckiego „das Stammbuch”, z łaciny „album amicorum”, z języka angielskiego „book of friendship”. To nic innego jak książka – pamiętnik, w której właściciel gromadził wpisy osób ze swego najbliższego otoczenia lub innych napotkanych na drodze życia. Wpisy te miały formę sentencji, wierszyków, cytatów z utworów literackich lub piosenek, przysłów i życzeń. Często osoba wpisująca się do pamiętnika ozdabiała swój wpis poprzez rysunki, grafiki, wycinanki z papieru, wysuszone kwiaty czy hafty. Charakter wpisów zależał od stopnia zażyłości między wpisującym się a właścicielem pamiętnika.

Sztambuchy liczyły po kilkaset stron i były niewielkiego, podręcznego formatu. Pierwsze pamiętniki powstały w XVI w., a zwyczaj ich prowadzenia po raz pierwszy objął rodziny książęce i możnowładcze, a z czasem rozszerzył się na grono uczonych, studentów i uczniów, a w końcu mieszczan. Moda na sztambuchy przeminęła w XIX w.

W Polsce sztambuchy pojawiły się pod koniec XVI w., a apogeum swojej popularności przeżywały w wieku XVIII. i okresie romantyzmu. Wówczas określano je także nazwą imionnik, pamiętnik, album czy trwalnik. Stanowiły ważny element życia towarzyskiego i kultury salonowej.

Nawiązując do tradycji prowadzenia sztambuchów, czyli pamiętników tak właśnie postanowiliśmy nazwać naszego muzealnego bloga. A w nim artykuły o eksponatach z naszych zbiorów, historii Chrzanowa i okolicy czy życiu codziennym w dawnych czasach.

Nie pozostaje mi nic innego jak zachęcić Państwa do czytania. Wszak jak powiedział Stefan Żeromski „Nauka jest jak niezmierne morze. Im więcej jej pijesz, tym bardziej jesteś spragniony.”

Oprac. Luiza Trybuś

[Na fotografii: Karta z pamiętnika Olgi Krechowieckiej (1900–1986), Stanisławów, między 1918–1923, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie, nr inw.: MNK IV-V-1882; źródło: domena publiczna]