Znajdujący się przy ulicy Podwale w Chrzanowie cmentarz żydowski sięga swoimi początkami połowy XVIII wieku. Aż do okresu II wojny światowej jego teren był kilkakrotnie powiększany na drodze dokupywania gruntów, natomiast w okresie jej trwania władze okupacyjne zlikwidowały najstarszą część cmentarza, a kolejnych ograniczeń terenu dokonano w II połowie XX wieku. Najstarszy zachowany do dziś nagrobek pochodzi z 1802 r., zaś ostatnie pochówki datowane są na okres tuż po II wojnie światowej.

     Popularnie zwany jest kierkowem, co jest starszą formą słowa kirkut wywodzącego się z niemieckiego kirchhof oznaczającego dziedziniec kościelny, gdzie od średniowiecza zazwyczaj lokowano cmentarze chrześcijańskie. Cmentarz żydowski zakładano najczęściej poza miastem, na piaszczystych pagórkach, a więc w rejonach nieatrakcyjnych pod względem uprawy roli i zabudowy, co dla Żydów było gwarancją nienaruszalności cmentarza zakładanego na wieczność. Najczęstszą formą nagrobków jest pionowa, kamienna stela zwana macewą. Na nagrobkach znajdują się oczywiście epitafia w postaci kilku, kilkunastu linijek tekstu w języku hebrajskim, zawierającego dane osobowe zmarłego – imię, imię ojca, data śmierci, czasem nazwisko, w przypadku kobiet dane męża – uzupełnione lamentacjami oraz laudacjami. Dekorację macew stanowią przedstawienia występujących w Biblii i Talmudzie  zwierząt, roślin, detali architektonicznych, niejednokrotnie zaczerpnięte ze sztuki starożytnego Bliskiego Wschodu. Zdarza się, że symbole bezpośrednio odnoszą się do osoby zmarłej np. dłonie w geście błogosławieństwa na grobach kapłanów czy dzban na grobach lewitów.

     Na cmentarzu w Chrzanowie znajdują się dwa ohele, czyli budynki wzniesione nad grobami zasłużonych rabinów – północny nad grobem Salomona Bochnera, zaś południowy nad grobami sześciu przedstawicieli rabinackiego rodu Halbersztamów. Niemal w centrum nekropolii ulokowano zbiorową mogiłę osób zamordowanych we wrześniu 1939 r.

     Zwiedzenie grupowe cmentarza prosimy uzgadniać w Muzeum w Chrzanowie, natomiast osoby zainteresowane modlitwą indywidualną proszeone są o kontakt pod numerem telefonu (032) 623 45 88.

The keys to the Jewish cemetery from 27^th November 2019 are available according to the following rules:

For people or groups interested in sightseeing - the cemetery is opened with a tour guide from the Museum during the Museum's opening hours, it is:

from Monday to Friday from 7.00 to 15.00,

on Wednesdays from 7.00 to 19.00,

The Jewish cemetery is closed on Saturdays.

Outside of working hours of the Museum:

from Monday to Friday from 15.00 to 19.00 and on Sunday from 7.00 to 19.00 - only for prayer purposes.

The Jewish cemetery keys are available in the main Museum’s building at Mickiewicza 13 Street. Renting is made on the basis of an entry in the book of issuing keys with a legible signature of the person taking and returning the keys.

Cmentarz żydowski (Fot. M. Obersztyn)

fot. Urszula Łydek