Zakończenie I wojny światowej przyniosło Polakom wolność i… mnóstwo problemów. Poważnym wyzwaniem był zanik rynku wschodniego, będącego odbiorcą dla polskiego przemysłu. Ponadto pilnym problemem było stworzenie połączeń komunikacyjnych ziem polskich scalanych po latach zaborów.

Na nowatorskie rozwiązanie wpadło trzech Panów: Władysław Jechalski, Piotr Drzewiecki i Leopold Wellisz. Zawarto szczególne porozumienie prywatno – państwowe: w oparciu o rządowe zamówienia powstała Pierwsza Fabryka Lokomotyw „Fablok” S. A. w Chrzanowie, której założycielami i udziałowcami byli wspomniani wcześniej dżentelmeni wraz z Bankiem Małopolskim i Bankiem Handlowym w Warszawie oraz Stanisławem Karłowskim.

Władysław Jechalski urodził się w 1856 r. w Staszowie (obecnie woj. świętokrzyskie). Dyplom inżyniera uzyskał w 1878 r. w Hanowerze. Początkowo pracował w przemyśle rosyjskim. Następnie wrócił do kraju, dając się poznać jako świetny organizator produkcji. Zatrudniony był w fabryce Tow. Akc. J. Johna w Łodzi, a następnie w Zakładach Mechanicznych i Odlewni „Rohn, Zieliński i S-ka” Sp. Akc. w Warszawie. Był doradcą wytwórni obrabiarek i narzędzi „Gerlach i Pulst”, przekształcanej wtedy w Tow. Akc. Fabryki Maszyn. W 1906 r. związał się z Tow. Akc. Zakładów Kotlarskich i Mechanicznych „W. Fitzner i K. Gamper” w Sosnowcu, dokonując reorganizacji zakładów, w której uczestniczył Bank Handlowy w Warszawie. Aktywny udział w tych działaniach brał Wilhelm Wellisz, ówczesny wiceprezes zarządu, ojciec Leopolda (założyciela Fabloku, prezesa zarządu i dyrektora chrzanowskiej fabryki). Działania Jechalskiego doprowadziły do rozkwitu firmy. Trudności związane z zakończeniem wojny podsunęły mu pomysł stworzenia rynku zbytu dla sosnowieckiej fabryki poprzez jej powiązanie z nowoutworzonym zakładem w Chrzanowie. Do końca życia pozostawał prezesem zarządu Fabloku. Zmarł w 1927 r.

Władysław Jechalski, źródło – domena publiczna

Z fabryką w Sosnowcu związany też był Leopold Wellisz, urodzony w 1882 r., syn przedsiębiorcy i kolekcjonera, Wilhelma. Po 1905 r. przebywał w Berlinie i Brukseli, praktykując w tamtejszych bankach i jednocześnie zbierając materiały do historii związków kultury polskiej z zachodnioeuropejską. Był bowiem wielkim miłośnikiem sztuki i kolekcjonerem, przyjaźniąc się z wieloma artystami. W latach 1908-1909 przebywał w Paryżu. Wrócił stamtąd, by przejąć majątek po ojcu. Zaangażował się w budowę polskiego przemysłu, uczestnicząc w powstaniu Fabloku. Inną znaną jego inwestycją był fabryka amunicji „Pocisk” w Rembertowie. Budował też zakłady chemiczne, cukrownie, a nawet inwestował w przemysł leśny. Jak wspomniano jego wielka miłością była sztuka. W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się zebrana przez niego kolekcja grafiki. Zmarł w Nowym Jorku w 1972 r.

Leopold Wellisz, żródło – domena publiczna

W 1865 r. w Warszawie, w kupieckiej rodzinie, urodził się inny współzałożyciel Fabloku, Piotr Drzewiecki, z wykształcenia inżynier-technolog. Pracę rozpoczął w 1889 r. w fabryce rur Hulczyńskiego w Sosnowcu. Dał się poznać jako założyciel i organizator wielu firm oraz instytucji społecznych i gospodarczych: Towarzystwo Budowy Maszyn i Urządzeń Sanitarnych Drzewiecki i Jeziorański Sp. Akc., Dom Towarowy Braci Jabłkowskich, Liga Pracy. Pełnił tez wiele funkcji np. był prezesem Polskiego Towarzystwa Elektrycznego, Polskiego Związku Przemysłu Metalowego (którego działaczem był także Władysław Jechalski). Był pierwszym Prezydentem Warszawy w II Rzeczpospolitej. Aresztowany przez Niemców, zmarł w więzieniu Moabit pod Berlinem w 1943 r.

Piotr Drzewiecki, źródło – domena publiczna

Ostatnim założycielem Fabloku był Stanisław Karłowski, urodzony w 1879 r. Grąbkowie, z wykształcenia bankowiec – praktyki odbywał w bankach w Londynie i Brukseli. Po powrocie do kraju pracował w Banku Krajowym we Lwowie, a następnie w Krakowie. Krótko związany był z Bankiem Przemysłowym we Lwowie. W 1917 r. przeniósł się do Warszawy, obejmując tam stanowisko prezesa Banku Handlowego. Z ramienia rządu polskiego uczestniczył w rokowaniach pokojowych po I wojnie światowej. Po powrocie do kraju w maju 1919 r. zaangażował się w odbudowę gospodarczą państwa. Zainicjował powstanie Związku Banków Polskich  Banku Cukrownictwa. Zaangażował się w powstanie cukrowni. Prowadził też działalność polityczną: w latach 1930-1935 był senatorem. Po wybuchu II wojny światowej został aresztowany przez Niemców i rozstrzelany na Rynku w Gostyniu w październiku 1939 r.

Stanisław Karłowski, źródło – domena publiczna

Tych czterech Panów połączyła odwaga i otwartość umysłu. Dzięki ich inicjatywie w Chrzanowie w 1919 r. zaczęto tworzyć Pierwszą Fabrykę Lokomotyw w Polsce – Fablok. Przedsiębiorstwo, które wpisało się w rozwój przemysłowy II Rzeczpospolitej, a zwłaszcza Chrzanowa.

Oprac. Marta Gawor, kustosz Muzeum w Chrzanowie